Rwa kulszowa

Kiedy dochodzi do zapalenia lub ucisku nerwu kulszowego, wywołuje to silny ból, który przemieszcza się od dolnej części pleców, przez pośladki i w dół tylnej części nogi. Jest to znane jako "rwa kulszowa" i jest schorzeniem, które dotyka do 40% dorosłej populacji.

Jednakże, chociaż jest to uznana dolegliwość, nadal istnieje wiele błędnych przekonań na temat tego, czym jest rwa kulszowa. Dlatego tutaj powiemy Ci, czym jest rwa kulszowa, co ją powoduje, jakie są jej objawy, jakie leczenie jest dostępne i jak można jej zapobiegać.

Definicja: Czym jest rwa kulszowa lub zapalenie nerwu kulszowego?

Nerwkulszowy (lub rwa kulszowa) jest największym nerwem w ludzkim ciele i składa się z kilku zakończeń nerwowych wychodzących z kręgosłupa. Dlatego też rozpoczyna się na końcu kręgosłupa, biegnie w kierunku pośladków i przechodzi przez tylną część uda, aż dotrze do kolana, gdzie dzieli się na nerw piszczelowy i nerw strzałkowy wspólny.

Z drugiej strony, stan związany z rwą kulszową nie jest chorobą samą w sobie, ale terminem, który jest ogólnie używany do opisania dolegliwości występującej, gdy korzenie nerwowe w dolnej części pleców (lub kręgosłupa lędźwiowo-krzyżowego) ulegają uciskowi, zapaleniu lub podrażnieniu. W rezultacie stan ten odnosi się do wyraźnego dyskomfortu, który promieniuje wzdłuż ścieżki nerwu kulszowego i zazwyczaj dotyka tylko jednej strony ciała.

Chociaż większość bólów związanych z rwą kulszową może być silna, w prawie wszystkich przypadkach specjaliści rozwiązują ten stan za pomocą niechirurgicznego leczenia przez kilka tygodni. Jeśli jednak u pacjenta występuje ciężka rwa kulszowa, która powoduje zmiany w pęcherzu lub jelitach i wiąże się z poważnym osłabieniem nóg, przypadki te mogą być kandydatami do operacji.

Najlepsze produkty łagodzące ból pleców

Bestseller

Jakie są przyczyny i czynniki ryzyka udaru nerwu kulszowego?

Jedna z najczęstszych wątpliwości dotyczących rwy kulszowej odnosi się do przyczyn, które powodują ten stan i/lub czynników ryzyka, które zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia ucisku nerwu kulszowego. Z tego powodu poniżej podkreślamy główne przyczyny, które prowadzą do pojawienia się tej dolegliwości:

• Przepuklina dysku: Niewątpliwie najczęstszą przyczyną bólu nerwu kulszowego jest przepuklina dysku lędźwiowego. Ten rodzaj przepukliny dysku polega na wybrzuszeniu wewnętrznej białej części dysku przez jego zewnętrzną włóknistą część, co jest również znane jako "pęknięty dysk" i powoduje podrażnienie sąsiedniego korzenia nerwowego w miejscu, w którym wychodzi on z kręgosłupa.
• Zwężenie kanału kręgowego w odcinku lędźwiowym: Jest to powszechny stan powodujący rwę kulszową, spowodowany zwężeniem kanału kręgowego. Zwykle jest to patologia związana z naturalnym starzeniem się i w rezultacie jest powszechna u osób dorosłych w wieku powyżej 60 lat.
• Zespół mięśnia gruszkowatego: Jeśli cierpisz na zespół mięśnia gruszkowatego, możesz odczuwać ból nerwu kulszowego. Ponieważ nerw kulszowy jest podrażniony, gdy przechodzi pod mięśniem gruszkowatym w pośladku, a jeśli mięsień gruszkowaty uszczypnie korzeń nerwowy, który jest zaangażowany w rwę kulszową, automatycznie spowoduje to rwę kulszową.
• Cukrzyca: to kolejny stan patologiczny, który ma tendencję do wywoływania bólu i/lub stanu zapalnego nerwu kulszowego u osób cierpiących na tę chorobę. Ze względu na fakt, że stan ten upośledza sposób, w jaki organizm wykorzystuje cukier we krwi, a tym samym zwiększa ryzyko uszkodzenia układu nerwowego.
• Siedzący tryb życia: Prowadzi do otyłości lub nadwagi, powoduje znaczne obciążenie kręgosłupa, a ogromna masa ciała przyczynia się do zmian w kręgosłupie, które wywołują rwę kulszową u ludzi.
• Wiek: Zmiany w kręgosłupie związane z wiekiem pacjentów to kolejny czynnik ryzyka wywołujący rwę kulszową.
• Nadwyrężenie mięśni: Nadwyrężenie mięśni również ma tendencję do wywoływania rwy kulszowej, ponieważ stan zapalny związany z wiotkością mięśni może wywierać nacisk na korzeń nerwowy, który powoduje rwę kulszową.
• Ciąża: Zmiany zachodzące w ciele kobiety w ciąży, w tym przyrost masy ciała i zmiany hormonalne, również mogą powodować rwę kulszową.
• Aktywność fizyczna: Niektóre zawody wymagające długotrwałego siedzenia, noszenia ciężkich ładunków, skręcania pleców i prowadzenia pojazdu przez długi czas są innymi przyczynami choroby nerwu kulszowego.
• Urazy: Z powodu pewnych uderzeń w obszar lędźwiowy, możliwe jest, że niektóre kręgi mogą się przesunąć, a ruch ten powoduje szczypanie nerwu kulszowego.
• Złamanie kręgów lub "spondyloliza": Nerw kulszowy może być również uciskany i powodować silny ból.

Główne oznaki i objawy, które ostrzegają nas przed rwą kulszową w plecach

Gdy nerw kulszowy ulegnie zapaleniu, pojawiają się pewne oznaki i objawy, które są typowe dla tego schorzenia wywołanego przez niektóre z czynników wymienionych w poprzedniej sekcji. Ale ponieważ jest to dolegliwość, która przechodzi od dolnej części pleców do nóg, ma również tendencję do wiązania się z innymi patologiami; dlatego ważne jest, aby wiedzieć, co następuje.

Jakie są główne objawy, które ostrzegają, że pacjent cierpi na rwę kulszową w plecach, aby móc odpowiednio postępować w obliczu dyskomfortu:

• Ból rozciąga się od dolnej części pleców (w okolicy lędźwiowej) do pośladków i tylnej części nogi. Ból nasila się, jeśli pacjent pozostaje w pozycji siedzącej.
• Uczucie mrowienia w nodze lub stopie w dotkniętym obszarze.
• Osłabienie mięśni kończyny dolnej po stronie dotkniętej chorobą.
• Wrażenie porażenia prądem, pieczenia i/lub kłucia w pośladku lub nodze.
• Zmiany wrażliwości skóry unerwiającej rwę kulszową.
• Zmniejszenieodruchów mięśniowych, które czasami ograniczają ruchy biodra i kolana.

Jakie badania są dostępne w celu zdiagnozowania początku rwy kulszowej?

W celu wykrycia rwy kulszowej istnieje szereg prostych testów, które pomagają lekarzowi specjaliście uzyskać zwięzłą diagnozę rwy kulszowej:

• Test Laségue'a: Aby wykonać ten manewr, pacjent musi położyć się na plecach i podnieść wyciągniętą nogę po stronie dotkniętej chorobą. Jeśli ból zwiększy się przed podniesieniem o więcej niż 60°, można stwierdzić, że ból jest spowodowany nerwem kulszowym. Aby sprawdzić, czy dyskomfort dotyczy tylko jednego z nerwów kulszowych, manewr ten należy wykonać na obu nogach.
• Test Bragarda: Składa się z tego samego ruchu co manewr Laségue'a i jest wykonywany po nim. Jednak po osiągnięciu punktu bólu pacjent musi jeszcze bardziej unieść kończynę, a lekarz musi nacisnąć na podeszwę stopy, zginając kostkę. W tym przypadku, jeśli ból utrzymuje się, prawdopodobieństwo patologii rwy kulszowej wzrasta.
• Badanie siły mięśni: Ekspert musi porównać obie strony ciała, aby wykryć, czy występuje utrata siły w mięśniach. Pacjent jest zwykle proszony o chodzenie na palcach lub piętach. Jeśli nie jest w stanie tego zrobić, prawdopodobnie nerw kulszowy jest uszkodzony, ponieważ uniemożliwia pacjentowi chodzenie w ten sposób.
• Badanie czucia: Lekarz diagnozujący schorzenie musi również sprawdzić, czy czucie skóry zaopatrującej nerw kulszowy zostało zaburzone, szczególnie w porównaniu ze stroną, która nie została dotknięta schorzeniem.
• Badanie odruchów ścięgnistych: Gdy ścięgna zostaną gwałtownie uderzone, wywoływany jest odruchowy skurcz mięśnia, do którego należą. Jest to możliwe, ponieważ nerwy tworzą ten odruch, gdy są zdrowe. Jednak gdy pojawia się rwa kulszowa, odruchy te zanikają, ponieważ nie mają zdolności do kurczenia się. W takich przypadkach odruch ścięgna Achillesa w kostce jest często zmniejszony.

Jakie zabiegi są dostępne w celu złagodzenia bólu rwy kulszowej?

Na szczęście, aby złagodzić ból rwy kulszowej, pacjenci mogą skorzystać z różnych technik terapeutycznych, suplementów diety, leków i operacji (w najcięższych przypadkach), aby pomóc swojemu ciału powrócić do stanu normalności poprzez zmniejszenie stanu zapalnego nerwu kulszowego.

Poniżej przedstawiamy zatem główne metody leczenia stosowane w celu złagodzenia dyskomfortu spowodowanego rwą kulszową u ludzi:

Terapie alternatywne i uzupełniające

Jedną z najskuteczniejszych metod minimalizowania bólu wytwarzanego w nerwie kulszowym jest poddanie się pewnym alternatywnym terapiom, które mają tendencję do kierowania reakcji leczniczej w okolicy lędźwiowej i/lub wzdłuż nerwu kulszowego w celu złagodzenia lub wyeliminowania objawów choroby.

Poniżej wymieniamy, czym one są i na czym polegają:

• Terapia ciepłem i zimnem: Ta uzupełniająca terapia, która łączy ciepło i zimno w celu złagodzenia bólu i zmniejszenia stanu zapalnego w różnych obszarach ciała, jest szeroko stosowana w celu poprawy rwy kulszowej. W tym celu należy zastosować niską temperaturę (zimno) na dotkniętą dolną część pleców lub pośladek, aby zmniejszyć obrzęk towarzyszący uciskowi nerwu, za pomocą okładów z zimnej wody lub lodu. Ponadto, aby złagodzić ból, należy nałożyć ciepło za pomocą gorącego okładu żelowego lub koca elektrycznego. Należy to robić naprzemiennie przez 20 do 30 minut i powtarzać co dwie godziny.
• Terapia uciskowa: Stosowanie ortopedycznych lub sportowych podpórek pod plecy może pomóc unieruchomić ten obszar, zapewniając ucisk i ciepło, które mogą pomóc złagodzić uczucie skurczu spowodowane tą dolegliwością. Terapia uciskowa ułatwia krążenie krwi, co pomaga w powrocie do zdrowia po niektórych urazach. Aby dobrze wykorzystać tę terapię, najlepiej udać się do specjalisty, który poleci dobrą odzież kompresyjną spełniającą wszystkie standardy jakości.
• Terapia masażem: Na poziomie terapeutycznym masaż okolicy lędźwiowej jest całkowicie korzystny dla pacjentów cierpiących na ból nerwu kulszowego. Pocierając bolesny obszar, można zwiększyć przepływ krwi, co pomaga zminimalizować dyskomfort wzdłuż nerwu. W tym celu należy udać się do wyszkolonego masażysty lub fizjoterapeuty, który używa kremów nawilżających lub olejków w celu wdrożenia wschodnich i zachodnich technik łagodzenia bólu, optymalizacji mobilności i rozluźnienia mięśni pleców, pośladków i nóg w celu zmniejszenia ucisku na nerw.
• Terapia akupresurowa: Inną metodą lub terapią leczenia nerwu kulszowego w sposób niechirurgiczny jest akupresura, która jest terapią opracowaną przez tradycyjną medycynę chińską, która wykorzystuje nacisk wywierany na obszar ciała w celu złagodzenia bólu poprzez stymulację strategicznych punktów, które odpowiadają narządom, emocjom i uczuciom. Aby to zrobić, eksperci od akupresury stosują kontrolowaną siłę palcami lub łokciami, piłką lub zwartym przedmiotem przez około 2 minuty na lub w pobliżu dolnej części pleców w punkcie znanym jako "spust" w celu złagodzenia objawów.
• Termoterapia: Miejscowa termoterapia to kolejna idealna metoda leczenia pacjentów z rwą kulszową. Ze względu na fakt, że gwarantuje ona działanie przeciwbólowe, przeciwzapalne i uspokajające na dowolny obszar ciała. Tak więc, w przypadku nerwu kulszowego, eksperci zalecają stosowanie powierzchownego ciepła w okolicy lędźwiowej (lub temperatury wyższej niż temperatura ciała), co jest główną podstawą termoterapii.
• Naturalne środki zaradcze wykorzystujące rośliny: Ze względu na swoje właściwości przeciwbólowe i przeciwzapalne, wiele roślin jest zalecanych w celu złagodzenia tej dolegliwości, która rozciąga się od pleców i przechodzi przez pośladki do nóg. Biorąc pod uwagę, że w tym przypadku pacjenci mogą uciekać się do następujących naturalnych środków: spożywać imbir, stosować ciepłe okłady z liści eukaliptusa, pić zieloną herbatę, brać kąpiel z naparem z pokrzywy i pić dwie lub trzy filiżanki wierzby dziennie.
• Nawyki zdrowego stylu życia: Innym skutecznym sposobem walki z bólem nerwu kulszowego jest nabycie pewnych nawyków zdrowego stylu życia, które oprócz łagodzenia bólu są również w stanie zapobiegać mu w przyszłości. Zalecamy następujące: praktykowanie ćwiczeń wzmacniających mięśnie okolicy lędźwiowej, uprawianie jogi lub medytacji w celu rozluźnienia bólu kulszowego i lędźwiowego, unikanie długich spacerów i/lub nadmiernego wysiłku, stosowanie zdrowej i zbilansowanej diety, a także, wykonywanie prawidłowego rozciągania okolicy lędźwiowej.

Suplementy diety

Przydatną formułą uzupełniającą w celu zminimalizowania objawów powodujących ból nerwu kulszowego, a nawet zapobiegania mu, jest łączenie żywności z suplementami diety, które pomagają zwiększyć optymalizację funkcji każdej części organizmu. Jeśli bowiem organizm otrzyma wymagane ilości witamin, minerałów, enzymów, aminokwasów i kwasów tłuszczowych, zapobiegnie to wystąpieniu niektórych zaburzeń, takich jak rwa kulszowa.

Z tego powodu poniżej przedstawimy najlepsze suplementy diety zatwierdzone do stosowania przeciwko rwie kulszowej, a tym samym zapewniające znacznie przyjemniejsze życie:

• Tiamina lub witamina B1: Witamina ta odgrywa fundamentalną rolę w układzie nerwowym, ponieważ pomaga poprawić jego funkcjonowanie, a także intensyfikuje działanie niektórych substancji wytwarzanych przez organizm w celu promowania przekazywania impulsów nerwowych. Dlatego ta witamina z kompleksu B ma moc zapobiegania bólowi kulszowemu u ludzi i zasadniczo można ją uzyskać z następujących źródeł żywności: mleko, jaja, ryby, wieprzowina, wątroba, produkty pełnoziarniste, rośliny strączkowe i drożdże piwne.
• Witamina B12 lub kobalamina: Niedobór witaminy B12 w organizmie człowieka ma tendencję do generowania objawów neurologicznych, ponieważ wspomaga nieprawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego i wywołuje stany takie jak rwa kulszowa. Dlatego też niezbędne jest spożywanie tej witaminy z niektórych pokarmów, takich jak wątroba, mięso, ryby, mleko, jaja i ich pochodne. Kobalamina jest syntetyzowana wyłącznie w mikroorganizmach.
• Witamina B6 lub pirydoksyna: Podobnie jak w poprzednim przypadku, jeśli organizm wykazuje niedobór tej witaminy należącej do kompleksu B, powoduje to pogorszenie działania układu nerwowego i może w konsekwencji wpływać na nerw kulszowy. Tak więc, aby uniknąć tego stanu, a nawet złagodzić ból, który generuje (dzięki wysokim dawkom, które zapewnia jako środek przeciwbólowy), należy spożywać witaminę B6, która znajduje się w zbożach, wątrobie, roślinach strączkowych, bananach i orzechach, ale jest również bogata we wszystkie pokarmy.

Należy zauważyć, że harmonijne połączenie tych trzech witamin z grupy B jest niezbędne do czerpania korzyści z sumy efektów, jakie każda z nich wywiera na organizm. Dlatego idealnie jest stosować je jako dodatkowe leczenie rwy kulszowej, w połączeniu ze zróżnicowaną i zdrową dietą, która pomaga złagodzić objawy dolegliwości w tym ważnym nerwie.

Zabiegi fizjoterapeutyczne

Chociaż to prawda, fizjoterapia jest definiowana jako dyscyplina nauki o zdrowiu, która jest stosowana jako metoda leczenia niektórych urazów fizycznych lub chorób, dzięki optymalnemu procesowi rehabilitacji, który zapewnia. W rezultacie niektóre ćwiczenia fizjoterapeutyczne są wskazane jako plan leczenia rwy kulszowej, ponieważ obejmują wzmacnianie, rozciąganie i kondycjonowanie aerobowe w celu wywołania reakcji reanimacyjnej.

Dlatego też innym sposobem na złagodzenie objawów rwy kulszowej jest wykonywanie ćwiczeń fizj oterapeutycznych, które pomagają pacjentom szybciej zregenerować się po bólu, a nawet zmniejszyć prawdopodobieństwo wystąpienia ataków nerwu kulszowego w przyszłości. Tak więc w tym przypadku zalecane ćwiczenia w leczeniu tego schorzenia opierają się na jednym z trzech kluczowych obszarów, które będą zależeć od podstawowej choroby powodującej ból kulszowy, a są to:

• Ćwiczenia rozciągające: Ćwiczenia rozciągające są zazwyczaj zalecane przez specjalistów w celu zminimalizowania bólu nerwu kulszowego. W tym przypadku takie praktyki mają na celu ćwiczenie mięśni, które mają tendencję do generowania uszkodzeń, gdy są nieelastyczne lub sztywne. Biorąc pod uwagę, że w większości procesów rozciąganie ścięgna podkolanowego jest stosowane w celu pozytywnego działania na rwę kulszową.
• Ćwiczenia wzmacniające: Ćwiczenia, które służą wzmocnieniu kręgosłupa, więzadeł, ścięgien i mięśni, które go wspierają, są niezbędne w leczeniu tej dolegliwości. W tym celu, oprócz skupienia się na pocieszeniu dolnej części pleców, koncentrują się one również na interwencji w mięśnie brzucha, pośladki i mięśnie łańcuchowe w celu złagodzenia bólu, ponieważ wspierają one kręgosłup. Mogą utrzymać kręgosłup w jednej linii i uprościć ruchy, które obracają lub rozciągają kręgosłup, aby zmniejszyć prawdopodobieństwo kontuzji.
• Ćwiczenia aerobowe o niskim obciążeniu: Aktywności fizyczne, takie jak chodzenie, pływanie lub aerobik w wodzie, czyli ćwiczenia sercowo-naczyniowe o niskim wpływie, są również uwzględniane w leczeniu rwy kulszowej. Biorąc pod uwagę fakt, że w procesie rekonwalescencji czynności te promują wymianę płynów i składników odżywczych, tworząc doskonałe środowisko gojenia. Ponadto kondycjonowanie aerobowe działa jako naturalny środek przeciwbólowy dla organizmu, a tym samym zmniejsza ból kulszowy.

Leki

Jeśli po dwóch tygodniach pacjent nadal odczuwa ból w dolnej części pleców i/lub wzdłuż nerwu kulszowego, najlepiej udać się do lekarza specjalisty, zamiast samoleczenia za pomocą leków bez recepty. Może to prowadzić do poważnych skutków ubocznych, takich jak zawroty głowy, omdlenia, nudności, biegunka, senność, uzależnienie, a nawet zatrzymanie akcji serca.

Natomiast jeśli skontaktujesz się z pracownikiem służby zdrowia, będzie on mógł przepisać środki zwiotczające mięśnie i silne środki przeciwbólowe, które zapewnią dobre leczenie w celu zakończenia choroby. Oprócz tego lekarz będzie w stanie szczegółowo zbadać Twój przypadek, aby przejść dalej i odkryć przyczynę bólu, a także zidentyfikować obszar, w którym nerw jest uciskany.

Chirurgia

W bardzo ciężkich przypadkach osoby cierpiące na rwę kulszową muszą przejść operację, aby wyleczyć się z tej dolegliwości w całości. Biorąc pod uwagę, że takie nasilenie powoduje ostry stan, który nie poprawia się w ciągu 6 do 12 tygodni, należy rozważyć operację dolnej części pleców.

Jednakże, w zależności od czasu trwania i przyczyny bólu kulszowego, rozważane są dwie alternatywne operacje chirurgiczne:

• Niewielka operacja otwarta (lub mikrodiscektomia): Z reguły wyspecjalizowani lekarze są zmuszeni do uciekania się do tego typu operacji, gdy rwa kulszowa jest wywołana przez przepuklinę dysku. Z tego powodu jest to proces charakteryzujący się usunięciem części przepukliny dysku, która uciska nerw kulszowy. Aby ją rozważyć, pacjenci muszą zwykle odczekać od 4 do 6 tygodni, aby sprawdzić, czy ból nie został zminimalizowany.
• Otwarta dekompresja (lub laminektomia lędźwiowa): Jeśli stan jest spowodowany zwężeniem kanału lędźwiowego, zaleca się otwartą dekompresję, która polega na usunięciu niewielkiej części materiału dysku lub kości, która wpływa na korzeń nerwowy. W tym przypadku ogólny stan zdrowia pacjenta jest czynnikiem, który może wpłynąć na decyzję o operacji.

Które metody zapobiegania rwie kulszowej są najskuteczniejsze?

Podobnie jak możliwe jest złagodzenie bólu związanego z rwą kulszową, ludzie mają również możliwość rozważenia pewnych metod zapobiegania rwie kulszowej.

Dlatego bardzo ważne jest, aby wiedzieć, jakie są te techniki, a tutaj zapraszamy do dowiedzenia się, które środki są najlepsze do podjęcia:

• Zaangażuj się w regularną, stopniową aktywność fizyczną, taką jak na przykład spacery, gimnastyka wodna, pilates, pływanie lub tenis. Aby wzmocnić i rozciągnąć mięśnie, a także zapobiec siedzącemu trybowi życia.
• Unikajotyłości i/lub nadwagi, które oprócz wywoływania bólu kulszowego, mają również negatywny wpływ na funkcjonowanie organizmu.
• Uprawiaj jogę. Joga pomaga utrzymać dobre napięcie mięśniowe, pomaga uwolnić nagromadzone napięcia, a nawet znacznie łagodzi ból kulszowy lub ból w dolnej części pleców. Ma nawet pozytywny wpływ na nastrój.
• Przestań dźwigać duże ciężary: Może to łatwo wpłynąć na nerw kulszowy.
• Przyjmuj dobrą postawę podczas siedzenia: Ważne jest, aby odcinek lędźwiowy mógł być zawsze wspierany przez oparcie lub poduszkę dla wygody.
• Utrzymuj prawidłową postawę ple ców: Jest to kolejny skuteczny sposób zapobiegania rwie kulszowej, zarówno podczas stania, jak i siedzenia.
• Ćwiczenia rozciągające: Powinieneś także regularnie i prawidłowo się rozciągać. Pomoże to mięśniom kręgosłupa i nóg rozciągnąć się i utrzymać dobrą kondycję.
• Spanie na sztywnym i elastycznym materacu: Jeśli materac, na którym śpisz ma te cechy, twój kręgosłup będzie w stanie pozostać w pozycji pionowej, co pozwoli ci uniknąć urazów.
• Musisz zginać się we właściwy sposób: Ważne jest, aby nie pochylać się z wygiętymi plecami, ponieważ jest to niedokładne i zwykle powoduje dyskomfort. Naucz się więc zginać w kolanach z wyprostowanymi plecami.

F.A.Q: Często zadawane pytania

Na koniec odpowiemy na najczęstsze wątpliwości, jakie ludzie mają na temat tej patologii, która dotyka wielu ludzi na świecie:

Referencje

1. Valat, J. P., Genevay, S., Marty, M., Rozenberg, S., & Koes, B. (2010). Rwa kulszowa. Best practice & research Clinical rheumatology, 24(2), 241-252. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S1521694209001417.
2. Koes, B. W., Van Tulder, M. W., & Peul, W. C. (2007). Diagnostyka i leczenie rwy kulszowej. Bmj, 334(7607), 1313-1317. https://www.bmj.com/content/334/7607/1313?flh=.
3. Frymoyer, J. W. (1988). Ból pleców i rwa kulszowa. New England Journal of Medicine, 318(5), 291-300. https://www.nejm.org/doi/pdf/10.1056/NEJM198802043180506.
4. HELIÖVAARA, M., MÄKELÄ, M., KNEKT, P., IMPIVAARA, O., & AROMAA, A. (1991). Determinanty rwy kulszowej i bólu krzyża. Spine, 16(6), 608-614. https://journals.lww.com/spinejournal/Abstract/1991/06000/Determinants_of_Sciatica_and_Low_Back_Pain.2.aspx.
5. Konstantinou, K., & Dunn, K. M. (2008). Rwa kulszowa: przegląd badań epidemiologicznych i szacunkowa częstość występowania. Spine, 33(22), 2464-2472. https://journals.lww.com/spinejournal/Abstract/2008/10150/Sciatica__Review_of_Epidemiological_Studies_and.18.aspx.
6. Vroomen, P. C., de Krom, M. C., Slofstra, P. D., & Knottnerus, J. A. (2000). Leczenie zachowawcze rwy kulszowej: przegląd systematyczny. Clinical Spine Surgery, 13(6), 463-469. https://journals.lww.com/jspinaldisorders/Abstract/2000/12000/Conservative_Treatment_of_Sciatica__A_Systematic.1.aspx.
7. Peul, W. C., Van Houwelingen, H. C., van den Hout, W. B., Brand, R., Eekhof, J. A., Tans, J. T., ... & Koes, B. W. (2007). Chirurgia a przedłużone leczenie zachowawcze rwy kulszowej. New England Journal of Medicine, 356(22), 2245-2256. https://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa064039.
8. Hofstee, D. J., Gijtenbeek, J. M., Hoogland, P. H., van Houwelingen, H. C., Kloet, A., Lötters, F., & Tans, J. T. J. (2002). Westeinde sciatica trial: randomized controlled study of bed rest and physiotherapy for acute sciatica. Journal of Neurosurgery: Spine, 96(1), 45-49. https://thejns.org/spine/view/journals/j-neurosurg-spine/96/1/article-p45.xml.
9. Wheeler, A. H. (1995). Diagnostyka i leczenie bólu krzyża i rwy kulszowej. American Family Physician, 52(5), 1333-41. https://europepmc.org/article/med/7572557
10. Fritz, J. M., Lane, E., McFadden, M., Brennan, G., Magel, J. S., Thackeray, A., ... & Greene, T. (2021). Skierowanie na fizykoterapię z podstawowej opieki zdrowotnej w przypadku ostrego bólu pleców z rwą kulszową: randomizowane badanie kontrolowane. Annals of Internal Medicine, 174(1), 8-17. https://www.acpjournals.org/doi/abs/10.7326/m20-4187