Compressietherapie

Compressietherapie, voor velen wellicht onbekend als zodanig, is een veelgebruikt medisch middel. Het maakt gebruik van zwachtels, compressiemouwen en andere doeken en er zijn varianten die u misschien nog nuttiger vindt, zoals elasto-compressie.

Wilt u weten waaruit deze therapie bestaat, hoe heilzaam ze kan zijn naargelang de pathologieën en ziekten (er zijn verschillende graden of klassen met verschillende aanbevelingen) en hoe ze verband houdt met sport? Wij gaan u hier alles vertellen, zodat u over de beste medische kennis beschikt en weet wanneer of waarom u dit middel nodig kunt hebben.

Wat is medische compressietherapie en waar bestaat het uit?

Dit is een handeling die typisch is voor de medische sector en waarbij gebruik wordt gemaakt van een elastisch element, meestal meerlaagse banden of sterke compressiekousen, om druk uit te oefenen op een bepaalde zone en deze te laten controleren. Het doel is de snelheid van de bloedcirculatie te verbeteren en stagnatie te voorkomen dankzij de werking van de compressie op de aderwanden, wat vele andere verbeteringen betekent zoals het correct functioneren van de vaatwand, het leeglopen van de aangetaste gebieden of een verbetering van het metabolisme van een weefsel.

Wil deze therapie doeltreffend zijn, dan moet zij worden toegepast op een semi-permeabel membraan, zodat water kan passeren. Daarom is het de ideale behandeling om zowel oedeem te verminderen als zweren te genezen, wat de bekendste doelstellingen zijn (hoewel niet de enige, zoals we zullen zien).

Het doel is een bepaalde hoeveelheid lymfe te creëren, die afhangt van de doorlaatbaarheid van de capillaire wand die wij samendrukken en van de mate van hydrostatische en oncotische (volume) druk van het bloed/weefsel. Een groot hydrostatisch verschil helpt de filtratie; als het oncotisch is, zal het reabsorptie veroorzaken.

Hierdoor worden onbedoeld omstandigheden gecreëerd die verschillende chronische aandoeningen ten goede komen, ook al is dit niet het hoofddoel. De werking is gebaseerd op een wiskundig element dat bekend staat als de vergelijking van Starling, geformuleerd in 1896.

Deze geeft aan dat F=c(Pc-Pt)-(pic-pit), waarbij:

• F: Netto filtratiekracht oorsprong van de lymfe.
• c: Filtratiecoëfficiënt.
• Pc: Capillaire druk.
• Pt: Weefseldruk.
• pic: Capillaire oncotische druk.
• pit: Weefsel oncotische druk.

Deze vergelijking wordt gebruikt om het evenwicht tussen de verschillende drukken in het gebied te bepalen. Het helpt ons te begrijpen hoe het oplosbare plasma uit de bloedbaan glijdt. Ze is natuurlijk genoemd naar de fysioloog Ernest Starling, die kon vaststellen dat zoutoplossingen door osmotische druk worden opgenomen.

Zijn praktijk gaat vele eeuwen terug, en het gebruik ervan bij de behandeling van oedemen in de eerste plaats en voor andere aandoeningen zoals lymfatische of veneuze aandoeningen is erin terug te vinden. Voor zweren, waar het het meest bekend is, is het de oudste bekende behandeling en blijft het de meest effectieve als er geen arteriële onregelmatigheden zijn.

Wat de compressietherapie betreft, deze is in principe volledig variabel omdat, afgezien van het comprimeren van het gewenste gebied, de methoden, gradaties, stijlen, vormen en zelfs materialen verschillen.

De essentie is dat we, na een diagnose en afhankelijk van de aard van de behoefte, berekenen hoeveel compressie we moeten uitoefenen op het getroffen gebied van de patiënt om het ongemak te verminderen en te proberen de situatie te verbeteren. Natuurlijk moet ook de duur worden gekwantificeerd, evenals de verschillende waarnemingen die in elk geval moeten worden gedaan.

Natuurlijk betekent dit dat, hoewel het zeer nuttig kan zijn, er ook veel manieren zijn waarop het verkeerd kan worden gedaan. Men kan bijvoorbeeld het verkeerde materiaal of de verkeerde kleding kiezen, meer of minder druk uitoefenen, de behandeling is onverenigbaar met andere pathologieën, de patiënt kan de druk niet verdragen, enz. Het resultaat kan in feite een verergering zijn van het probleem dat ons ertoe heeft gebracht voor compressietherapie te kiezen. Daarom moet het met grote zorgvuldigheid en voldoende kennis van zaken gebeuren.

Bestseller

Wat zijn de voordelen van het gebruik van compressietherapie?

Hoewel, nogmaals, deze therapie in ons land nog niet volledig is ingeburgerd, is het een feit dat de positieve fysieke effecten van de compressie van weefsels onmiskenbaar zijn en zich op verschillende niveaus voordoen.

In de arteriële circulatie

Wat de arteriële circulatie betreft, moeten we weliswaar altijd ons gezond verstand gebruiken, maar de waarheid is dat er geen uitgesproken graden van compressie zijn. Natuurlijk proberen we de bloedstroom niet te verhinderen. In dit geval zal de compressie nauw verband houden met de systolische druk. Als deze laag is, is een hoge compressietherapie gecontra-indiceerd. Bij intermitterende pneumatische systemen kunnen we onder meer een verhoging van de arteriële doorstroming bereiken door een druk tussen 30 en 80 mmHg.

In het veneuze systeem

In staande toestand is de veneuze druk gelijk aan het gewicht van de wervelkolom van voet tot boezem, tussen 80 en 100 mmHg. Een patiënt met geschikte kleppen verlaagt deze druk met 10 tot 20 mmHg. Wanneer dit niet het geval is, beweegt het bloed op en neer waar er disfunctionele kleppen zijn. Bij retrograde stroming is er minder drukval bij het lopen. Het gaat naar de weefsels, waardoor oedeem ontstaat.

Als de aders met ongeschikte kleppen worden samengedrukt, neemt de orthograde stroom toe, die naar het hart gaat. Tegelijkertijd wordt de veneuze stroom verminderd en wordt het volume van het lokale bloed herverdeeld. Ook wordt een zeer goede drainage van het diepe veneuze systeem bereikt. Daarmee neemt de circulatiesnelheid toe, die verbeterd wordt.

Een negatief punt in dit geval is dat de cardiale preload toeneemt en daarmee ook de cardiale output. Als dit voor de patiënt een probleem kan zijn vanwege zijn medische voorgeschiedenis, moet vooral bilateraal dijverband worden vermeden.

Bij een kleinere diameter van de grotere aders zal de doorstroming sneller verlopen (indien de arteriële doorstroming gehandhaafd blijft). Liggend, met een druk van meer dan 10 mmHg, verminderen we bijvoorbeeld de veneuze insufficiëntie, waardoor de vorming van trombi wordt voorkomen. Staand daarentegen hebben we veel meer compressie nodig (40 of 50 mmHg) om een duidelijk effect op de doorstroming te behouden, omdat de druk fluctueert.

In het oedemateuze weefsel

Een oedeem is een ophoping van vocht in het extravasculaire. Het ontstaat bij complexe interacties met permeabiliteit en gradiënten als protagonisten. Bij compressie moet het optredende verlies van capillair vocht worden tegengegaan. Dat wil zeggen dat de vermindering van capillaire lekkage verdwijnt. De plaatselijke druk neemt toe en er wordt vocht in de aderen en vaten geduwd om de reabsorptie te bevorderen en zo het oedeem te verminderen.

De nucleaire geneeskunde vertelt ons dat we bij comprimeren meer water dan eiwit verliezen, waardoor de oncotische druk toeneemt en het oedeem gemakkelijk weer ophoopt. Afhankelijk van de druk die wij uitoefenen en het verband, variëren de interne volumes van de lymfevaten, aders en slagaders.

De essentie is dat de externe weefsels meer worden samengedrukt dan de interne, door dissipatie van de kracht die de compressiemouw uitoefent, die wordt verspreid naar de omliggende weefsels. De recreatie van bepaalde aandoeningen helpt bij de genezing door het gebruik van cytokinen op hoge en lage niveaus (anti-inflammatoire en pro-inflammatoire).

In het lymfestelsel

Diepe post-trombus veneuze insufficiëntie leidt tot een vermindering van het subfasciale lymfatische transport, zodat het lymfatische systeem zijn functie, namelijk het verwijderen van overtollig vocht uit de weefsels, niet meer vervult. Om dit transport te verbeteren worden inelastische verbanden gebruikt en wordt wandelen aanbevolen. We moeten er echter op wijzen dat een effect dat ook optreedt, de vermindering van het pre-fasciale lymfatische transport is.

Met een duurzame compressie is het ook mogelijk de morfologische veranderingen van de vaten die mogelijk zijn opgetreden, zoals extravasatie of fragmentatie, ongedaan te maken. Wees voorzichtig, want de normalisering van de functie van het lymfestelsel heeft gevolgen voor de vermindering van oedemen; zoals u hebt gelezen, hangt alles met elkaar samen.

In de microcirculatie

Wanneer u compressietherapie toepast, versnelt u de bloedstroom en helpt u leukocyten in het endotheel los te maken. De capillaire filtratie wordt verminderd en de resorptie wordt verhoogd door de weefseldruk te verhogen. De lipodermatosclerotische gebieden waar de weefseldruk te hoog wordt, worden niet verstijfd. De gradiënt neemt toe en de huid wordt zachter.

Wij helpen ook bij de genezing van zweren (en vermindering van pijn) omdat compressie de vasculaire endotheelgroei vermindert, evenals tumorgroei via vermindering van serumcytokine.

Wanneer wordt compressietherapie aanbevolen?

U hebt misschien al afgeleid dat compressie van onze lichaamsdelen vooral wordt aanbevolen bij vaat- en vochtafvoer en bewegingsproblemen. Deze kunnen zeer uiteenlopend zijn, maar degenen die het meest gebruik maken van deze praktijk zijn

• Veneuze zweren: De beschadigde veneuze wanden verhinderen dat het bloed op adequate wijze terugstroomt naar het hart. Bij hoge druk is dit de meest effectieve methode om ze te behandelen.
• Oedeem: Vanzelfsprekend ontstaat oedeem als gevolg van de problemen die we hierboven hebben beschreven, vooral door slecht veneus vocht en doordat ons lymfestelsel tekortschiet. Als beide situaties worden behandeld, behandelt u het oedeem zowel vanuit die punten als op zichzelf; drievoudige werking!
• Primaire degeneratie van de kleppen in de grote aderen: Dit zijn degenen die de bloedstroom beginnen, dus hun goede conditie is essentieel.
• Post-trombotische laesies: Deze zorgen ervoor dat de kleppen in de grote aders ongeschikt worden, waardoor het bloed gaat schommelen waar geen kleppen zijn.
• Neiging tot stolsels: Als u hieraan lijdt, helpt het regelmatig of periodiek dragen van compressiemouwen de bloedstroom te versnellen als deze traag of dicht is, waardoor de vorming van stolsels wordt voorkomen.
• Littekens: Deze, het resultaat van zweren, ontstaan sneller met voldoende compressie.
• Spataderen: Deze verschijnen zeer vaak tijdens de zwangerschap als gevolg van de fysionomische veranderingen van de vrouw en kunnen gemakkelijk worden verhuld.
• Hartfalen: Door de volumeverandering ten gevolge van compressie ontstaat bloedvolume, wat leidt tot cardiale preload.
• Recidief: Als zich situaties van het veno-lymfatische type hebben voorgedaan en deze opnieuw optreden, moet compressie als preventieve maatregel worden gebruikt.
• Verbetering van de spiertonus: Het is niet nodig om deze therapie zo specifiek of medisch te gebruiken als voor de behandeling van het bovenstaande. Het is voor niemand nieuw dat compressiemouwen, sportkleding en dergelijke bijdragen tot een betere doorbloeding en tonus. Bovendien betekent sporten met dit soort compressie meer veiligheid bij het voorkomen van bijvoorbeeld scheuren.
• Herstel van blessures: Op een soortgelijke manier als hierboven beschreven, kan men door elk element op zijn plaats te houden en te pleiten voor een betere functionaliteit ervan (hiervoor is het nodig het compressieniveau effectief te berekenen) eerder en beter herstellen van bepaalde soorten blessures.

Lessen in medische compressie en het gebruik ervan in de fysiotherapie

Het is begrijpelijk dat de verschillende pathologieën en bijbehorende omstandigheden een individuele compressietherapie vereisen. Er is niet één enkele methode om deze therapie uit te voeren en om te beginnen wordt zij ingedeeld in vier klassen. Vervolgens kan, rekening houdend met andere elementen, worden gekozen voor meer, minder of andere maatregelen, afhankelijk van de situatie waarin de patiënt verkeert.

Klasse 1

Deze is de eenvoudigste en kan poliklinisch worden uitgevoerd, zonder dat een medische diagnose nodig is. De compressie is licht. Het is over het algemeen preventief of verbetert een levensstandaard die later zou kunnen worden aangetast. Het wordt als veilig beschouwd in vrijwel elke situatie.

Het wordt gebruikt in eenvoudige gevallen zoals:

• Preventie van trombose, veneuze trombose of spataderen tijdens de zwangerschap.
• Hetzelfde geldt voor het vele uren doorbrengen in dezelfde houding.
• Vermindering van vermoeidheid in de ledematen en zwaarte.
• Kleine spataderen zonder oedeem.
• Lichte zwelling.
• Postoperatieve behandeling van spataderen (in dit geval moet de instructie JA uiteraard gegeven worden door de behandelend arts).

De druk is het laagst, tussen 20 en 30 mmHg (de waarden die wij geven, houden altijd rekening met de enkel).

Klasse 2

In dit geval moet de therapie na diagnose door een arts worden geïndiceerd. Het wordt nog steeds poliklinisch uitgevoerd indien nodig, na overleg met uw huisarts. Wij achten het in verreweg de meeste situaties veilig, behalve als er arteriële problemen zijn of als u een aantal keren aan trombose lijdt of heeft geleden.

Wij gaan over tot aandoeningen van gemiddelde aard zoals:

• Verschijnen van grote spataderen bij zwangerschap.
• Spataderen met klein oedeem.
• Oppervlakkige aders met post-flebitis.
• Post sclerotherapie behandeling.
• Terugkerende zwelling.
• Post-littekens van kleine zweren.
• Behoud van tonus.

In dit geval zou de druk (bij de enkel, laten we dat niet vergeten), stijgen van 30 tot 40 mmHg. Er zijn ook enkele extra overwegingen als er situaties zijn zoals lijden aan cardiovasculaire aspecten of andere.

Klasse 3

Bij voorkeur gebeurt dit in een gespecialiseerde ruimte, in een ziekenhuis. Het is een intensieve compressie. Compressietherapie op niveau 3 of klasse 3 moet worden uitgevoerd wanneer de specialist reeds problemen heeft behandeld zoals hieronder vermeld.

De situaties waarin compressietherapie op niveau 3 moet worden toegepast zijn:

• Spataderen van aanzienlijke omvang inclusief oedeem.
• Bij genezing van grote zweren.
• Bij posttraumatisch oedeem.
• Ook bij reversibel lymfe-oedeem.
• Permanente veneuze zwakte.

Hier zouden we de druk verhogen door te bewegen tussen 40 en 50 mmHg.

Klasse 4

Ten slotte zou klasse 4 van de compressietherapie worden toegepast in gevallen waarin het vermogen om anders te handelen niet wordt gezien. Dit moet worden gedaan door artsen in het ziekenhuis.

Dit zouden zijn:

• Onomkeerbare lymfatische oedemen.
• Ernstige post-trombotische syndromen.
• Lipedemen.

Hier zouden we tot 60 mmHg druk bereiken.

Wat zijn de voordelen van het gebruik van compressiemouwen en -kleding bij het sporten?

Compressietherapie kan ook nuttig zijn bij het sporten, zowel tijdens als na de activiteit. Hoewel het een medische therapie is die gericht is op andere kwalen, is de waarheid dat de voordelen ervan net zo plezierig zijn op dit gebied. Wij zouden het fijn vinden als u meer te weten komt over enkele van de doeken die bij compressietherapie worden gebruikt en hoe u ze goed kunt gebruiken bij het sporten.

Zoals u zich kunt voorstellen, zijn deze doeken gemaakt van materialen die de vorm en soepelheid van ons lichaam kunnen behouden door een compressieniveau dat verre van stijf is. Ze werden voor het eerst gebruikt in de medische sector. Pas aan het eind van de eeuw begon men deze kleding te gebruiken in de sport, met name bij de elite. Dit komt natuurlijk omdat men mogelijke scheuren tijdens de training of verplaatsing na afloop wilde voorkomen.

Deze kledingstukken worden strak om het lichaam aangetrokken om druk uit te oefenen op de spieren, zodat de bloedcirculatie wordt bevorderd, waardoor deze tot 40% toeneemt. Hetzelfde geldt voor de rust.

Compressiemouwen worden altijd aanbevolen bij het sporten. Men moet weten hoe de juiste te kiezen. Ook bij de dagelijkse training kan men de prestaties verhogen, bijvoorbeeld om het herstel te versnellen en meer zichtbare effecten te bereiken dankzij een verhoogde zuurstofpomp.

Natuurlijk proberen we daarmee spierafbraak te voorkomen. Ze zijn ook geschikt om spier- en zelfs gewrichtstrillingen te voorkomen, afhankelijk van het golfeffect.

Zoals u zich kunt voorstellen, verschillen deze kledingstukken van de verbanden die we in ziekenhuizen zien wanneer een compressie wordt uitgevoerd, omdat ze als zodanig al een heel kledingstuk zijn dat voor dit doel wordt verkocht. Er zijn namelijk verschillende soorten:

• Compressiesokken
• Kuitcompressiemouw
• Enkelcompressiemouw
• Elleboogcompressiemouw
• Kniecompressiemouw
• Schouder ondersteuning

Er zijn ook andere compressiedoeken die niet specifiek sportief maar medisch zijn, zoals plat gebreide sokken, beschermend verband, korte rek, uit meerdere componenten bestaand, immobiliserend of gedeeltelijke ondersteuning (stijf deel), klittenband enz.

Verkooplijst van compressiedoeken voor sport:

• Bevordering van reflexmatige veneuze vasoconstrictie.
• Snel herstel van de spieren bij grote inspanningen.
• Massage van de skeletspieren.
• Betere aansluiting op de harde zones.
• Behoud van lichaamswarmte.
• Omzetting van stoom in zweet, waardoor de oncomfortabele en ontoereikende vochtigheid verdwijnt.
• Vermoeidheid laat langer op zich wachten.
• Er kunnen betere en veiligere bewegingen worden gegeven, ideaal voor stretching en voor de meer risicovolle oefeningen.
• De intraveneuze terugkeer wordt vergemakkelijkt.
• De houding wordt gecorrigeerd.
• Schokken worden opgevangen en we hebben minder last van trillingen.
• Het bloed circuleert meer en beter en krijgt zuurstof.
• Opgestapelde gifstoffen worden afgevoerd.
• De weerstand wordt vergroot.
• Er is minder wrijving.
• Het goede gebruik ervan verbetert de sportprestaties.

F.A.Q: Veelgestelde vragen

Referenties

1. Ramelet, A. A. (2002). Compressietherapie. Dermatologische chirurgie, 28(1), 6-10. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1046/j.1524-4725.2002.01181.x
2. Choucair, M., & Phillips, T. J. (1998). Compressietherapie. Dermatologische chirurgie, 24(1), 141-148. https://journals.lww.com/dermatologicsurgery/Abstract/1998/01000/Compression_Therapy.24.aspx
3. Reich-Schupke, S., Murmann, F., Altmeyer, P., & Stücker, M. (2009). Kwaliteit van leven en de visie van patiënten op compressietherapie. Internationale angiologie, 28(5), 385. https://www.proquest.com/openview/03b442095bcc2e1bae4c4086e7a300f6/1?pq-origsite=gscholar&cbl=46530
4. Dissemond, J., Assenheimer, B., Bültemann, A., Gerber, V., Gretener, S., Kohler-von Siebenthal, E., ... & Partsch, H. (2016). Compressietherapie bij patiënten met veneuze beenulcera. JDDG: Journal der Deutschen Dermatologischen Gesellschaft, 14(11), 1072-1087. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1111/ddg.13091
5. Van den Kerckhove, E., & Anthonissen, M. (2020). Compressietherapie en conservatieve strategieën bij littekenbeheer na brandwondenletsel. Textbook on Scar Management, 227-231. https://link.springer.com/chapter/10.1007/978-3-030-44766-3_27
6. Kraemer, W. J., Bush, J. A., Wickham, R. B., Denegar, C. R., Gómez, A. L., Gotshalk, L. A., ... & Sebastianelli, W. J. (2001). Influence of compression therapy on symptoms following soft tissue injury from maximal eccentric exercise. Journal of Orthopaedic & Sports Physical Therapy, 31(6), 282-290. https://www.jospt.org/doi/abs/10.2519/jospt.2001.31.6.282
7. Partsch, H. (1991). Compressietherapie van de benen: een overzicht. Tijdschrift voor dermatologische chirurgie en oncologie, 17(10), 799-805. https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1111/j.1524-4725.1991.tb03263.x
8. Xiong, Y., & Tao, X. (2018). Compressiekleding voor medische therapie en sport. Polymeren, 10(6), 663. https://www.mdpi.com/2073-4360/10/6/663
9. Kraemer, W. J., French, D. N., & Spiering, B. A. (2004). Compressie bij de behandeling van acute spierblessures in de sport. International SportMed Journal, 5(3), 200-208. https://journals.co.za/doi/abs/10.10520/EJC48556
10. MacRae, B. A., Cotter, J. D., & Laing, R. M. (2011). Compressiekleding en lichaamsbeweging. Sports medicine, 41(10), 815-843. https://link.springer.com/article/10.2165/11591420-000000000-00000