Enkelbreuken

Een fractuur is het verlies van continuïteit van een bot, veroorzaakt door een breuk in het bot. Hoewel er vele soorten breuken zijn, zijn de botletsels die in de enkel optreden en waarbij meestal de distale uiteinden van het scheenbeen, het kuitbeen of beide botten betrokken zijn, zeker een van de meest voorkomende op de spoedeisende hulp.

Dit soort breuken wordt meestal veroorzaakt door een scherpe draai of trauma aan de enkel. Om meer te weten te komen over de pathologie is het interessant om te weten hoe de diagnose wordt gesteld, welke classificatie het is, wat de oorzaken zijn, hoe het moet worden behandeld en welke zorgmethoden beschikbaar zijn om het te voorkomen.

Wat is een enkelfractuur en hoe wordt de diagnose gesteld?

Een enkelfractuur of "gebroken enkel" verwijst naar een verwonding die de breuk van een botfragment in dit gebied van de onderste ledematen veroorzaakt. Dit veroorzaakt onmiddellijke, hevige, kloppende pijn, merkbare zwelling, huidverkleuring of blauwe plekken, vervorming, gevoeligheid bij aanraking en problemen bij het lopen of dragen van gewicht.

Aangezien de enkel bestaat uit drie vitale botten (kuitbeen, scheenbeen en sprongbeen) voor een optimale gewrichtsfunctie, kan elk van deze botten door een botbreuk worden aangetast. Gezien de verbinding tussen scheenbeen en kuitbeen (bijeengehouden door een sterk vezelig membraan) en de verankering van beide aan de talus, veranderen geïsoleerde breuken van een van de enkelbotten de stabiliteit van het bot niet. Maar als de aandoening meer dan één bot treft of andere structuren raakt, neemt de ernst van het geval duidelijk toe.

Fracturen van de enkel betreffen meestal een van de malleoli, het kleine benige uitsteeksel aan het uiteinde van de tibia of fibula dat als steun dient voor het enkelgewricht.

Deze malleoli omvatten:

• Mediale malleolus (die bij de tibia hoort).
• Laterale of posterieure malleolus (hoort bij de fibula)

Voor de diagnose van deze pathologie zal de arts, naast de voor de hand liggende symptomen, verschillende beeldvormende tests uitvoeren om een zo gedetailleerd mogelijk beeld te krijgen van de interne toestand van het gebroken bot.

De beeldvormende onderzoeken die in de meeste gevallen worden voorgesteld zijn de volgende:

• Röntgenfoto's: Bijna alle enkelbreuken kunnen in beeld worden gebracht door middel van een röntgenonderzoek. Hiervoor moet de technicus die het onderzoek uitvoert, foto's nemen vanuit verschillende hoeken om een zo groot mogelijke duidelijkheid te verkrijgen en ook om ervoor te zorgen dat de beelden van het aangetaste bot elkaar niet merkbaar overlappen.
• Computertomografie: Dit is een type test dat ook röntgenbeelden vanuit meerdere hoeken maakt, en bovendien de technieken combineert om dwarsdoorsnedebeelden van de interne structuren van het lichaam te maken. Hierdoor worden meer details van het aangetaste botfragment en de omliggende zachte weefsels zichtbaar. Dit is medisch gezien doorslaggevend voor een effectievere behandeling.
• Botscan: Dit is een onderzoek waarbij de technicus een kleine hoeveelheid radioactief materiaal in een ader injecteert en dit wordt aangetrokken tot de botten van het lichaam, met name die delen van het bot die beschadigd zijn. Zo kan de arts breuken vaststellen die niet op röntgenfoto's te zien zijn. Als het gaat om een stressfractuur van de enkel, kan deze dus worden opgespoord omdat hij te zien is als lichte vlekken op het resulterende element (dit wordt niet verkregen met röntgenstralen).
• Magnetic resonance imaging (MRI): dit is een test waarbij radiogolven samen met een krachtig magnetisch veld worden gebruikt om veel gedetailleerdere beelden te produceren van de ligamenten die gewrichten en botten (in dit geval de enkel) bij elkaar houden. Hierdoor kunnen breuken worden ontdekt die niet op röntgenfoto's te zien zijn en kunnen ligamenten en botten worden getoond om uit te sluiten dat ook zij door het letsel zijn getroffen.

Welke soorten enkelbotbreuken zijn er?

In het algemeen is de classificatie van een enkelbreuk gebaseerd op het type bot dat werd aangetast, en op basis daarvan wordt het meest specifieke type letsel bepaald dat iemand oploopt.

Het meest voorkomende letsel van allemaal is de fibula fractuur, die verder wordt onderverdeeld in de volgende typen breuken volgens de classificatie van Weber:

• Type A: Dit is een breuk die ontstaat door het onderste deel van het vezelvlies (of syndesmosis) dat de tibia en fibula verbindt. In die zin is de distale fibula rechtstreeks betrokken en daarom is het essentieel de toestand van het membraan te beoordelen. Wanneer het breekt, scheiden de twee botten zich namelijk en ontstaat er meer beweeglijkheid dan normaal in de talus (wat hevigere pijn veroorzaakt).
• Type B: Dit betreft een breuk die als "transidermaal" wordt geclassificeerd en die zich precies ter hoogte van de syndesmosis bevindt.
• Type C: In dit geval bevindt het letsel zich boven het membraan en veroorzaakt dus een letsel aan het binnenste of tibiale aspect van het been, wat aanzienlijke instabiliteit veroorzaakt. Bij een fibula fractuur type C moet worden aangegeven om welke klasse het gaat (want er zijn twee subtypes): een fractuur van de tibia of een betrokkenheid van het deltoideus ligament, alsook een bimalleolair equivalent (er is geen fractuur, maar het ligament is beschadigd).

Bekend zijn open fracturen en gesloten fracturen en afhankelijk van hun plaats worden ze in de volgende typen onderverdeeld:

• Fractuur van het distale uiteinde van de tibia: Dit is de meest voorkomende van allemaal en kan eenvoudig, bimalleolair of trimalleolair zijn. Als het distale uiteinde van de tibia zich boven de malleoli bevindt, spreekt men van een "tibiale pylonfractuur".
• Fractuur van de tibiale diafyse: Dit is meestal een type fractuur die gepaard gaat met bijkomende letsels. Deze worden verdeeld in licht, matig en ernstig.
• Fractuur van het tibiale plateau: Dit is een breuk die resulteert in de breuk van de proximale extremiteit. Dit heeft niet alleen gevolgen voor de stabiliteit en beweging van de enkel, maar ook voor het kniegewricht.

Voor talusfracturen omvat de Hawkins-classificatie de volgende typen:

• Type I: Een niet-verplaatst letsel.
• Type II: Geassocieerd met subtalaire subluxatie of subtalaire dislocatie.
• Type III: Geassocieerd met een subtalaire en enkel ontwrichting.
• Type IV: Type III letsel gekoppeld aan astragalonaviculaire subluxatie of dislocatie.

Ten slotte, voor de enkelbeenfractuur in globale termen, zijn de meest voorkomende letseltypes deze:

• Verplaatste fractuur: Dit is een aandoening waarbij de benige delen verplaatst zijn en daardoor van hun normale anatomische plaats komen. Daardoor zijn ze uitgelijnd.
• Niet-verplaatste breuk: In tegenstelling tot het bovenstaande is dit gebaseerd op een letsel waarbij de botdelen op hun anatomische plaats blijven, d.w.z. ze zijn niet verplaatst.
• Open breuk: In dit geval breken de door het letsel getroffen botfragmenten door de huid en worden ze blootgesteld aan de omgeving. Vanwege het risico op infectie worden ze geclassificeerd als zeer dringende fracturen.
• Dwarsfractuur: Een transversale fractuur is een fractuur waarbij de breuklijn een horizontale lijn vertoont die loodrecht op de as van de tibia staat.
• Spiroïde fractuur: Dit verwijst naar een type fractuur die daardoor een spiraalvormige breuklijn vertoont. Deze ontstaat meestal door een draaiende kracht.
• Schuine fractuur: Dit is een type fractuur die een hoekig patroon heeft. Het wordt ook beschouwd als typisch instabiel.
• Comminutiefractuur: Dit is een breuk die wordt gekenmerkt door het splitsen van het getroffen bot in meer dan twee fragmenten. Bijgevolg is ze ook zeer onstabiel.

Beste producten voor enkelfracturen

Bestseller

.

Wat zijn de oorzaken en risicofactoren voor enkelbreuken?

De oorzaken van een enkelbreuk lopen uiteen. Het gaat immers om een botbreuk die kan worden veroorzaakt door tal van redenen of risicofactoren die de kans op enkelletsel vergroten.

Hier specificeren we de meest voorkomende oorzaken van een breuk van één of meer botfragmenten in de enkel:

• Vallen: Ofwel struikelen en abrupt op de grond vallen, ofwel op de voeten landen na bijvoorbeeld een sprong van grote hoogte.
• Ookrechtstreekse slagen of trauma's aan de enkel veroorzaken ernstige letsels, waarvan de meest voorkomende een botbreuk is.
• Een aandoening in deze categorie is het gevolg van een verdraaiing of verstuiking van de enkel.
• Uitglijden of een ongeval waarbij iemand tijdens het lopen of rennen zijn of haar voet verkeerd op de grond zet, zijn andere oorzaken van een enkelverstuiking en als gevolg daarvan een gebroken enkelbot.
• Als iemand een verkeersongeluk krijgt, of dat nu met de auto of met de motor is, is de kans groot dat hij of zij een enkelbreuk oploopt. Het is immers een van de meest voorkomende breukletsels bij deze gebeurtenissen.
• Ookosteoporose of andere aandoeningen die de botdichtheid verminderen of de botten direct verzwakken, vergroten de kans op letsel aan de enkel.
• Het beoefenen van sporten met een hoge impact: Gymnastiek, basketbal, voetbal, tennis, enz. Ze leiden vaak tot overbelasting, verdraaiingsblessures of directe impact.
• Als u sport en het activiteitenniveau (qua frequentie, duur of intensiteit) plotseling verhoogt, is het ook mogelijk om een stressfractuur in het enkelgebied te veroorzaken.
• Onjuiste bewegingen tijdens lichamelijke activiteit, het gebruik van verkeerde technieken of het gebruik van contra-indicaties voor sportuitrusting zijn risicofactoren voor vallen en stressfracturen. Dit leidt zeer vaak tot botbreuken in de onderste ledematen.
• Slechte gewoonten, zoals roken, alcohol drinken en slechte voeding, verhogen het risico op een enkelbeenbreuk. Hetzij door de ontwikkeling van osteoporose, botverlies of verzwakking van deze structuren.
• Leeftijd is een oorzaak van dit soort letsel: Omdat de botten met de jaren zwakker en brozer worden, breken ze gemakkelijk.

Eerste hulp bij een enkelbreuk

Bij de behandeling van een enkelbreuk is het allerbelangrijkste om getrainde medische hulp in te roepen om de gewonde persoon bij te staan. Het wordt ook essentieel geacht dat de patiënt zelf of de mensen die hem proberen te helpen een reeks stappen volgen om te voorkomen dat de ernst van het letsel aanzienlijk toeneemt en zo de gezondheid van de gewonde persoon te beschermen.

De volgende eerstehulpmaatregelen moeten worden genomen:

• De enkel van de patiënt immobiliseren: Allereerst is het van vitaal belang om de enkel en de voet van de getroffen persoon snel te immobiliseren met verwijderbare plastic laarzen, met elk ander element dat het mogelijk maakt om het gewonde gebied statisch te houden en de patiënt aan te moedigen om het gewricht stil te houden. Dit zal de pijn en het ongemak als gevolg van de aandoening helpen beperken en voorkomen dat de breuk ernstiger wordt.
• Het is niet raadzaam te proberen het gebroken bot te richten: Een andere manier om te voorkomen dat de botbreuk ernstiger wordt, is het gebroken bot te laten zoals het is na de botsing. Met andere woorden, het is niet aangewezen om het te richten, in te duwen of zelfs aan te raken. Op deze manier kan zelfs een botinfectie worden voorkomen in het geval van een open breuk waarbij het uiteinde van het bot door de huid heen steekt.
• Controleer de vitale functies van de persoon: Het is ook raadzaam om de vitale tekenen, die indicatoren zijn voor de gezondheidstoestand van een patiënt, in de gaten te houden. Zo kunnen mensen die haar proberen te helpen voor zover mogelijk haar pols opnemen, haar ademhalingsfrequentie, bloeddruk en temperatuur meten en nagaan of zij bij bewustzijn is. Het is de moeite waard te voorkomen dat zij haar ogen sluit of in slaap valt.
• Controleer of kalmeer de nervositeit van de patiënt: Door de impact en de pijn zal de patiënt waarschijnlijk een toestand van shock en nervositeit manifesteren, wat de toestand van het gebroken bot kan verergeren en hun pijn kan vergroten. Het is daarom van essentieel belang de patiënt te helpen kalmeren en te ontspannen, om de stabiliteit te bevorderen, terwijl hij medische hulp kan krijgen.
• Vermijd het innemen van vloeistoffen, voedsel of medicijnen: Het is niet aangewezen voor een gebroken persoon om voedsel te consumeren, eender welke vloeistof te drinken en nog veel minder om zelfmedicatie te nemen nadat hij het letsel heeft opgelopen, om te proberen het symptomatologische beeld dat hij lijdt te verzachten. Dit laatste kan gevaarlijke neveneffecten veroorzaken die tot andere pathologieën kunnen leiden en de gezondheid van de patiënt kunnen verslechteren.
• Aanbrengen van koude kompressen op het gebroken gebied: Een andere manier om een gebroken persoon te helpen is het aanbrengen van koude kompressen op de enkel. Koude heeft namelijk eigenschappen die pijnstillend, ontstekingsremmend en ontspannend werken. Het is contraproductief om ijs rechtstreeks op de huid aan te brengen omdat het brandwonden kan veroorzaken.

Meest aangewezen behandelingen voor een enkelbreuk

Aan de hand van de door de medisch specialist gestelde diagnose kan de meest geschikte behandeling worden voorgeschreven om de enkelbreuk te verbeteren en het revalidatieproces van de patiënt te versnellen. Het belangrijkste doel van de te volgen procedure is de persoon weer normaal te laten lopen.

Het klinische schema dat moet worden gevolgd om het letsel te behandelen , hangt af van de vraag of er al dan niet sprake is van verplaatsing van de gebroken botfragmenten. Als er sprake is van botverplaatsing in de enkel, zal een operatie nodig zijn om het bot in zijn inerte vorm te herstellen en het zijn normale functie terug te geven.

In het algemeen zijn er twee soorten behandeling:

• Conservatieve behandeling: Deze wordt toegepast als er geen botverplaatsing in het enkelgebied is. Zij begint in principe met medicatie en medische begeleiding gedurende een week om de ontsteking te verminderen en daarna te controleren of er geen verplaatsing is. Als er geen loslating wordt vastgesteld, wordt de conservatieve behandeling gehandhaafd op basis van immobilisatie van de enkel met het aanbrengen van een gipsspalk of een gipslaars gedurende ongeveer 6 tot 8 weken. Tijdens deze periode zal de patiënt krukken moeten gebruiken en fysiotherapeutische behandeling moeten ondergaan, en de evolutie zal afhangen van de leeftijd en de botkwaliteit.
• Chirurgische behandeling: In geval van botverplaatsing is een operatie nodig om de botdelen weer op hun plaats te zetten en zo het werk dat de enkel moet doen te herstellen. Dit kan gebeuren door middel van schroeven, een metalen plaat met schroeven of een staaf die in de onderste helft van het bot wordt geïmplanteerd om het bot stabiliteit te geven. Zodra de instabiliteit is verdwenen en de breuk is genezen (tot het membraan genezen is), is het mogelijk deze materialen aan de binnenkant van de enkel te verwijderen (vooral als ze uitsteken of pijn veroorzaken).

Revalidatie na een voet-enkelbreuk

Na elke behandeling is het essentieel dat de patiënt zich houdt aan een revalidatieproces dat effectief is voor de genezing van de gebroken enkel. Tijdens de nabehandeling of postoperatieve periode worden verschillende fysiotherapiepraktijken ingesteld om mobiliteit, evenwicht, kracht van de voet en proprioceptie te helpen verbeteren.

De verschillende revalidatie-oefeningen voor een enkelbreuk omvatten:

• Mobilisatie-oefeningen: Dit zijn een reeks geprogrammeerde oefeningen die bedoeld zijn om alle enkelgewrichten actief te bewegen. Ze moeten worden uitgevoerd met een zo groot mogelijk bewegingsbereik en de normale functie van de enkel herstellen.
• Versterkende oefeningen: Deze zijn in principe gericht op het conditioneren van de enkelmusculatuur met als doel het vermogen van de enkel tot eigen bewegingen te stimuleren en de juiste verbinding met het onderste lidmaat te versnellen. Ze bevorderen dus ook de mobiliteit.
• Weerstandsoefeningen: Deze zijn bedoeld om de spieren bij het enkelgewricht te versterken, de enkel beter te ondersteunen en de kracht van de enkel te vergroten. In het bijzonder om het lichaamsgewicht te kunnen dragen.
• Rekoefeningen: Dit zijn bepaalde trainingen die worden uitgevoerd om de spier-peesstructuren te verlengen. Deze hebben ook tot doel de mobiliteit van de enkel te optimaliseren, met inachtneming van de amplitude van het gewricht, zonder abrupt te worden uitgevoerd of pijn in het gebied te veroorzaken.
• Proprioceptie- of heropvoedingsoefeningen: Met dit soort oefeningen kunnen de patiënten een adequate stabilisatie van hun enkel verwerven. Ze worden gekenmerkt door het garanderen van het correct functioneren van het bewegingsapparaat, het verbeteren van het lopen en het evenwicht, en het voorkomen van houdingsproblemen of blessures.

Preventiemethoden om botbreuken in de enkel en de voeten te voorkomen

Hoewel botbreuken in de enkel in veel gevallen worden veroorzaakt door een ongeval dat onmogelijk te vermijden is, zijn er in werkelijkheid vele preventiemethoden om andere gebeurtenissen te vermijden die een risico op dit soort pathologie inhouden.

De volgende aanwijzingen zijn van groot nut om een enkelbreuk te voorkomen:

• Doe voortdurend en geleidelijk aan lichaamsbeweging: Sport is van nature in staat om de hoeveelheid bot te vergroten, de spieren te versterken en de gezondheid van de gewrichten te stimuleren. Daarom is het raadzaam om voortdurend te bewegen om de risicofactoren van een botbreuk te verminderen. Het is ook belangrijk om het geleidelijk te doen, want overtraining leidt vaak tot blessures die botten breken.
• Versterk uw enkelspieren: Als u heeft vastgesteld dat u geneigd bent uw enkel te verzwikken, raden wij u aan een arts te bezoeken die hierin gespecialiseerd is en die uw geval zal bestuderen en verschillende nuttige oefeningen zal voorstellen om de spieren die de enkel ondersteunen te versterken. Zo kunt u een botbreuk vermijden.
• Kies voor afwisselendetrainingen : Het afwisselen of ontlasten van sportactiviteiten helpt stressfracturen te voorkomen die botten plotseling breken. In dit geval is het aanbevolen om afwisselend te wandelen, hardlopen, zwemmen en fietsen.
• Draag de juiste schoenen: Bij het sporten is het essentieel dat u schoenen draagt die geschikt zijn voor bepaalde vaardigheden, perfect bij uw voeten passen en indien mogelijk zelfs een antislipzool hebben. Zo voorkomt u gemakkelijker valpartijen die tot breuken leiden. Het is ook aangewezen om sportschoenen regelmatig te vervangen (vooral als ze ongelijkmatige slijtage vertonen) en om spaarzaam (of af en toe) hoge hakken te dragen.
• Vergeet niet de juiste beschermingsmiddelen te dragen: Om zware klappen of trauma's aan de enkels te voorkomen die leiden tot gebroken enkelbotten, is het ook belangrijk om beschermende uitrusting te dragen tijdens sportactiviteiten, vooral als deze risicovol zijn. Gebruik in dat geval compressiebandages of bandages die geschikt zijn voor het gebied.
• Zorg voor een gezond en evenwichtig dieet: Een andere effectieve formule om enkelbreuken te voorkomen is gezond en evenwichtig eten, zodat het lichaam optimaal kan functioneren. Op dezelfde manier wordt een dieet met veel calcium en vitamine D aanbevolen, omdat deze stoffen de ontwikkeling van botsterkte ondersteunen en botzwakte voorkomen. Dit kan worden aangevuld met voedingssupplementen die hun eigenschappen leveren.
• Vermijd ongezonde gewoonten: Net zoals het ideaal is om een zittende levensstijl en eetstoornissen te voorkomen, is het ook belangrijk om te stoppen met roken en het drinken van alcohol. Tabak bevordert de ontwikkeling van osteoporose en alcohol veroorzaakt botverlies en vergemakkelijkt bovendien vallen en verkeersongevallen. Dit worden dus beschouwd als schadelijke praktijken die leiden tot botbreuken.
• Houd de vloer van uw huis vrij: Om valpartijen te voorkomen die leiden tot huiselijke ongelukken, is het raadzaam de vloer volledig vrij te houden om te kunnen lopen zonder het risico te lopen te struikelen. Om dit te doen, moet u ervoor zorgen dat er geen rommel op ligt, geen gladde was meer gebruiken bij het schoonmaken, losse kabels en verschuivende tapijten verwijderen, meubels of decoratieve voorwerpen op hun gebruikelijke plaats laten staan, enz.
• Houd u vast aan de leuningen wanneer u de trap op of af gaat: Het is gepast om u vast te houden aan de leuningen aan weerszijden van de trap wanneer u de trap op of af gaat om vallen te voorkomen. Als u een trap in huis hebt, zorg dan ook voor lichtschakelaars voor goede verlichting, plaats leuningen aan beide kanten (als u die niet hebt) en plak heldere tape op de treden om ze sneller en gemakkelijker te onderscheiden.
• Gebruik antislipmatten in de keuken: Het is raadzaam om matten te plaatsen die vallen voorkomen, zowel bij het fornuis als ook bij het aanrecht. Bovendien is het raadzaam om gemorste vloeistof of voedsel op te ruimen zodra het zich voordoet, zodat er geen ongelukken gebeuren die kunnen leiden tot botbreuken in de enkel (dit geldt voor elk deel van het huis).
• Voorkom vallen in de badkamer: Veel mensen krijgen klappen op de enkel door valpartijen in de douche en het is daarom raadzaam rubberen matten te plaatsen die antislip zijn en badslippers te gebruiken die uitglijden op gladde oppervlakken voorkomen. Het is ook raadzaam om grijpstangen op de badkamermuren te installeren.
• Implementeer veiligheidsaanbevelingen voor activiteiten buitenshuis: Op andere plaatsen buitenshuis is het belangrijk om het volgende in praktijk te brengen: Loop met volle voorzichtigheid in gebouwen met marmeren of zeer gepolijste tegelvloeren, gebruik zo nodig een wandelstok of rollator, loop in schoenen met lage hakken en rubberen zolen, houd uw handen vrij, vermijd lopen op donkere of slecht verlichte plaatsen, en wees extra voorzichtig bij het rijden of fietsen.

Referenties

1. Court-Brown, C. M., McBirnie, J., & Wilson, G. (1998). Enkelbreuken bij volwassenen: een toenemend probleem? Acta orthopaedica Scandinavica, 69(1), 43-47. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.3109/17453679809002355
2. Strauss, E. J., & Egol, K. A. (2007). De behandeling van enkelfracturen bij ouderen. Letsel, 38(3), 2-9. https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0020138307003166
3. Lin, C. W. C., Donkers, N. A., Refshauge, K. M., Beckenkamp, P. R., Khera, K., & Moseley, A. M. (2012). Revalidatie voor enkelfracturen bij volwassenen. Cochrane database van systematische reviews, (11). https://www.cochranelibrary.com/cdsr/doi/10.1002/14651858.CD005595.pub3/full
4. Daly, P. J., Fitzgerald, R. H., Melton, L. J., & Llstrup, D. M. (1987). Epidemiologie van enkelfracturen in Rochester, Minnesota. Acta Orthopaedica Scandinavica, 58(5), 539-544. https://www.tandfonline.com/doi/abs/10.3109/17453678709146395
5. Hughes, J. L., Weber, H., Willenegger, H. K. E. H., & Kuner, E. H. (1979). Evaluatie van enkelfracturen: niet-operatieve en operatieve behandeling. Clinical Orthopaedics and Related Research (1976-2007), 138, 111-119. https://journals.lww.com/corr/Citation/1979/01000/Evaluation_of_Ankle_Fractures__Non_operative_and.21.aspx
6. Müller, M. E., Nazarian, S., Koch, P., & Schatzker, J. (2012). De uitgebreide classificatie van fracturen van lange botten. Springer Science & Business Media. https://books.google.es/books?hl=en&lr=&id=t0CgBQAAQBAJ
7. Watson-Jones, R. (1962). Fracturen en gewrichtsletsels. E. & S. Livingstone. http://117.239.25.194:7000/jspui/bitstream/123456789/1853/7/INDEX.pdf
8. Hoppenfeld, S., & Murthy, V. L. (Eds.). (2000). Behandeling en revalidatie van fracturen. Lippincott Williams & Wilkins. https://books.google.com/books?hl=en&lr=&id=bxhycwgJUtQC
9. Kanis, J. A., Borgstrom, F., De Laet, C., Johansson, H., Johnell, O., Jonsson, B., ... & Khaltaev, N. (2005). Beoordeling van het fractuurrisico. Osteoporosis international, 16, 581-589. https://link.springer.com/article/10.1007/s00198-004-1780-5
10. BAILEY, M. (1982). Emergency! Eerste hulp bij fracturen. Nursing2021, 12(11), 72-81. https://journals.lww.com/nursing/Citation/1982/11000/EMERGENCY__FIRST_AID_FOR_FRACTURES.22.aspx